Ọtụtụ ndị na okwu ahụ bụ "HIV," na-eche na nke a bụ ọnwụ ikpe. N'ezie, e nwere ọtụtụ akụkọ ifo na-atụ egwu nke enweghị ihe jikọrọ ya na eziokwu.
A na-ewere ya na akụkọ gbasara egwu na-emetụta ndị okenye. Ọtụtụ ndị maara ihe ọ bụ, ma ihe ọmụma dị oke oke ma na-eduhiekarị. Ọ bụ oge itinye ntụpọ niile na "na" ma ghọta isiokwu a dị ezigbo mkpa.
1. Ọrịa nke ndị na-eri ọgwụ ọjọọ, ụmụ agbọghọ nke omume dị mma na ndị ọzọ na-adịghị ahụkebe ìgwè nke ọnụ ọgụgụ.
Ọ bụ ihie ụzọ ikwere na ọrịa a agaghị emetụ gị aka. Dị ka ọnụ ọgụgụ si kwuo, ụzọ kachasị esi ebute nje HIV bụ mmekọahụ, ọhụụ a adịghịkwa mkpa. Ọ dịkarịghị enwe mmerụ ahụ site na ogwu ahụ na-ejide sringe ruru unyi, ebe nje ahụ na-anwụ ngwa ngwa n'èzí. Ihe ndị ọzọ kpatara ịnyefe gụnyere: ime ime, iji ọgwụ na-adịghị agwọ ọrịa na ọbara nyere onyinye.
2. Ndụ dị mkpụmkpụ ma ọ bụrụ na achọpụtara na nje HIV.
Nkwupụta a bụ eziokwu na afọ 90, mgbe ọrịa mbụ mbụ nke ọrịa na-ewere ọnọdụ, ndị na-ebute ọrịa HIV wee banye na-egbu egbu nke ọrịa AIDS. Na oge nke oge a, ihe niile agbanweela, dịka ndị ọkà mmụta sayensị mepụtara ọgwụ na-enyere ndị mmadụ aka ibi ndụ ruo ọtụtụ afọ ka ha dị mma. Ọgwụ ọzọ na-amụta iji gbochie ntinye nje ahụ site na nne ruo nwa. N'oge na-adịbeghị anya, e mepụtara ọgwụ na-atụ aro ka ndị nọ n'ihe ize ndụ dị ka mgbochi.
3. Enwere m obi ụtọ, nke pụtara na enweghị m nje HIV.
N'ụzọ dị mwute, ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke ndị mmadụ adịghị eche na ha na-ebu nje ahụ, ebe o nwere ike ọ gaghị esonyere ya na mgbaàmà ọ bụla. Tụkwasị na nke a, nje HIV nwere ike ịchọta n'okpuru ọrịa ahụ na nnukwu okpomọkụ na ihe mgbaàmà ndị ọzọ maka ọtụtụ ọrịa.
4. Nchoputa nke HIV = AIDS.
N'ebe a, ọ dị mkpa ileba anya n'ihe kachasị mkpa nke echiche ndị a. Ya mere, nje HIV na-egosi na e nwere virus na ahụ nke na-awakpo ma na-ebibi mkpụrụ ndụ ndị na-ebute ọrịa na ọrịa. Maka ọrịa AIDS, ọ na-akọwa oge ngwụcha nke ọrịa, mgbe mmegide adịghị enwe ike ịlụso nje virus na nje dị iche iche ọgụ. Mgbanwe site n'otu ọrịa na onye ọzọ na-eme n'ime ụbọchị ole na ole, ma ọ bụrụ na mmadụ adịghị emezi ọgwụgwọ. N'iji ọgwụgwọ nke oge a, ọ ga-ekwe omume igbochi mmepe HIV na AIDS.
5. Ọrịa nwere ike ịgwọ ọrịa.
Dị ka ọ bụ na ọtụtụ ndị achọghị ya, kama ọ bụ ezie na ọrịa a enweghị ngwọta. Ndị ọkà mmụta sayensị na - arụ ọrụ na - arụ ọrụ mgbe niile, mana ka mgbalị ndị ahụ ghara ịga nke ọma. Ndị ọrịa kwesịrị ịgbaso ihe niile dọkịta chọrọ iji chịkwaa nje ahụ ma ghara ikwe ka ọ zụlite.
6. Nkoo na nkwanye aka nwere ike ibute gị.
Ugbua nke oge a choro ịhọrọ onye na-eto eto, a na-akpọkarị ha ndị nwere ọrịa dịgasị iche iche, gụnyere nje HIV. Kwere m, ọ dịghị ihe egwu na ogwe aka, aka aka, nsusu ọnụ na ndị ọzọ na-ahụkarị kọntaktị, ọ dịghị. Achọghị nje ahụ n'ime mmiri ahụ, ọ bụghị site n'aka ezinụlọ ka ọ na-ebute ya, ọ na-esitekwa n'anụ ahụ nwụọ ngwa ngwa, ya mere egosipụtala nzuzu gị ma ghara imejọ ndị na-ekwesịghị ya.
7. Ị nwere ike ibute ọrịa site na kọntaktị na ọbara na site na ọnyá na-emeghe.
Otu n'ime akụkọ ifo kachasị, nke ndị ọkà mmụta sayensị gụrụ. Ọ bụrụ na e zigara HIV site na ncha ma ọ bụ ịkpụ, ọ bụghị ederede. A na-ebute ọrịa ahụ site na ịkpọtụrụ ọbara buru ibu site na ọnya ọbara ọgbụgba ọhụrụ, dịka ọmụmaatụ, nke a nwere ike ime ndị dọkịta na-ahụ maka ịkwa ahụ, n'ihi ya, ha ga-eji ọmarịcha mkpofu.
8. Ndị na-ebute nje HIV bụ anwụnta.
Nkwupụta ọzọ nwere ike ime ka ndị ọkà mmụta sayensị chịa. Ọrịa site na mmanya nke anwụnta ma ọ bụ ụmụ ahụhụ ndị ọzọ na-aṅụ ọbara adịghị ekwe omume, n'ihi na n'oge mmanya ahụ ha adịghị agbanye ọbara nke onye ahụ gara aga.
9. Nwa nwanyị nwere nsogbu ga-amụ nwa nwa HIV.
Ọ bụ eziokwu na ọrịa nwere ike ime n'oge ime ime, ịmụ nwa na ịmị ara, ma n'ihi na ndị nne na-enwe n'ọdịnihu na-enwe nchegbu maka ụmụ ha, ha na-arụ ọrụ ọgwụgwọ ahụ ma zere inye nwa. N'ihi eziokwu ahụ bụ na nwanyị na-emezu ihe niile dọkịta kwuru, a na-ebelata ihe ize ndụ nke ibute ọrịa.
10. Ọrịa site na nkwụ na kọlị, sinima na ebe ndị ọzọ.
Ihe egwu ahụ, nke gbasaa ruo ọtụtụ afọ, na-agwa ndị ọrịa na-enwe nkụda mmụọ na-aga ebe ọha na eze, bụ ebe a na-atụgharị ma ọ bụ tinye nsị na oche na sinima. N'ezie, nke a bụ ihe efu, na maka oge niile, ọ dịghị ihe gbasara nje HIV ka edere ya n'ụzọ dị otú a.
11. Condom agaghị echebe ya pụọ na nje HIV.
Eziokwu ahụ bụ na ọ dịwo anya a maara oge ochie na-enwe ihe ndị dị na microscopic. Mana condom zuru oke, nke ejiji nke oma, nye nchedo kwesiri ntukwasi obi. Ebe ọ bụ na condom adịghị agafe mmiri, ọ pụtara na ọrịa na ya enweghị ike ịbanye n'ime akụkụ ọzọ.
12. Nanị ihe kpatara ọrịa AIDS bụ nje HIV
Cheta ihe nọmba 4? Nke a bụ ụdị ọrụ nke WHO. Ugbu a kwadebe ... HIV abụghị ihe kpatara ọrịa AIDS! Ihe ndi mmadu a na-akpo anya na ndi mmadu a na-achikota bu ndi mmadu na-achoputa ihe ndi mmadu na-eme. Peter Duesberg, bụ ọkà mmụta banyere nkà mmụta ọgwụ na Mahadum California, na-emesi anyị obi ike na enweghi ihe àmà zuru oke n'ụwa iji jikọta HIV na AIDS. Otu ìgwè ndị ọkà mmụta sayensị a ma ama na-ekwenye na ọgba aghara niile dịka ọrịa AIDS dịka ihe ọ bụla karịrị otu ọbọgwụ ọgwụ na nkwekọrịta megide ụmụ mmadụ. Duesberg kwuru, sị:
"Ọ bụrụ na ha gwara m na m nwere nje HIV, agaghị m echegbu onwe m maka nke abụọ."
Ma eleghị anya, ndị ọzọ ekwesịghị ichegbu onwe gị?